“Ikastetxeak eremu pribilegiatuak dira gizarte-aldaketari bide emateko”

Carmen Ruiz Repullo soziologoa da, eta nerabe eta gazteen arteko genero-indarkerian aditua da. Edukalboaneko taldeari lagun egin zion ekainean Bilbon egin ziren hezkidetza-jardunaldietan. 

Zein da ikastetxeen “osasun-egoera” hezkidetzaren arloan?
Konparazio hori egin duzunez, ospitaleekin gertatzen den gauza bera gertatzen da ikastetxeekin: zer zorte izan duzun egokitu zaizun zerbitzu medikoarekin.
Araudiaz eta hezkidetza-planez hitz egiten badugu, uste dut une honetan ez dagoela berrikuntzarik; are gehiago, autonomia-erkidego batzuetan, atzeraldia ere badago. 
Bestetik, kezkatzen nauten bi kontu iritsi dira ikastetxeetara: bata, beldurraren kultura, eta bestea, baliogabetzearen kultura. Alde batetik, beldurraren kulturan ikusten dugu zuzendaritza-talde jakin batzuetako irakasle batzuk beldur direla gai horiek lantzeko, izan dezaketen eraginagatik eta familien erreakzioagatik. Gatazkaren beldur direnez, ikastetxe batzuek nahiago dute hezkidetza-gaiei ez heltzea, zeinak agendako gaiak baitira, giza eskubideekin eta berdintasunarekin lotuak.
Beldurraren kultura hori urrunago eramanez gero, baliogabetzearen kulturara irits daiteke, ikastetxe batzuek gai horiei ez heltzea erabakitzen baitute gatazkak saihesteko. Uste dut nahitaezkoa dela berdintasuna lantzen jarraitzea hezkuntza-sisteman. Horrenbestez, ezin dugu edukirik baliogabetu, ikastetxeak desberdinkeria sortuko duelako eta ez duelako zalantzan jarriko. 

Garrantzitsua iruditzen zaizu autodiagnostikoak eta hezkidetza-planak egitea?
Funtsezkoa da, ikastetxe guztiek ez baitute errealitate bera abiapuntu, ez baitituzte ezaugarri berberak, ez baitute irakasleen inplikazio bera, eta ikasle eta familiek ere ez baitituzte ezaugarri berberak. Hortaz, uste dut abiapuntuko tresna dela, eta lagungarria gerta dakiguke ikusteko zer premia, larrialdi eta erronka dituen gure ikastetxeak berdintasunera iristeko.
Erronka batzuk oso handiak dira, eta ezin dira erdietsi epe motz eta ertainera. Beste batzuk txikiak dira, eta dauzkagun indarguneak eta baliabideak aztertuz hel diezaiekegu. 
Gainera, autodiagnostiko bat egiteak aukera ematen digu gure ikastetxearen beharrak identifikatzeko eta, aldi berean, baloratzeko zer eragin izan duten aurreko ekintzek ikasleengan, irakasleengan, familiengan eta ikastetxean bertan, nola eskolako giroan hala edukietan. Diagnostiko bat egiten ez badugu, ezin dugu jakin zer emaitza dituen eta zer eragin duen hezkidetza-politika batek.

Esan ohi da egindako aurrerapenak nahikoak direla eta ez dela gehiago inbertitu behar. Zer eragin du horrek hezkuntza-praktikan?
Ahalik eta gutxien inbertituz, ikasle gero eta berdinzaleagoak eta feministagoak nahi ditugu, indarkeria matxistarik gabeak. Eta, horretarako, beharrezkoa da hezkuntzan, ikasleengan eta herritarrengan inbertitzea, gure gizartearen oraina eta etorkizuna baitira gure ikasleak. Ikastetxeak eremurik pribilegiatuenak dira gizarte-aldaketari bide emateko, denak igarotzen baikara hortik. Gizartea berdinzalea, askotarikoa, kulturartekoa izatea nahi badugu, politiketan inbertitu behar dugu ikasleak ere askotarikoak, kulturartekoak eta feministak izan daitezen. Horretarako, baliabideetan ere inbertitu behar da, irakasleengan inbertitu behar da, haien prestakuntzan, baita familiengan ere. 
Urtero, duela 5 edo 10 urte baino prestakuntza eta zentzu kritiko txikiagoarekin eta hezkidetza-tresna gutxiagorekin iristen dira ikasle berriak unibertsitatera, eta horrek kostua du biztanle gisa. 

Zer mezu partekatu nahi zenuke hezkidetzan diharduten irakasleekin?
Uste dut ezin diegula gehiago eskatu, dagoeneko dena ematen ari baitira. Hezkuntzako ikuskatzaileei eta zuzendaritza-taldeei eskatu behar diegu gehiago. 
Nire ustez, irakasleei eskerrak eman behar dizkiegu egiten duten guztiagatik, sinesten dutelako, hezkidetzaren alde egiten dutelako eta, askotan, bakarrik lan egin eta etengabeko kritikari aurre egin behar dietelako.